Uzmanımız Ayşegül Anayurt’un 11.05.2020 tarihli Ticari Hayat Gazetesi ile yapmış olduğu röportajı gözden geçirebilirsiniz…
Hem dünya hem de Türkiye yeni tip koronavirüs (Kovid- 19) salgını nedeni ile zor ve ön görülmeyen bir sürece girdi. Bu yüzden yeni tip koronavirüs tüm dünya insanlarını birçok yönden etkiliyor. Virüsün ortaya çıktığı zamandan itibaren, insanlar evlerinden çıkmıyor. Bu durum virüsün yayılımını önlemede oldukça önemli bir durum elbet ancak evde kalan insanlar açısından bazı şeyler çok zor ve yıpratıcı olabiliyor. Bu süreç yüzünden pek çok insan evlerinde strese girebiliyor. Bu yüzden Ticari Hayat Gazetesi olarak bir araya geldiğimiz Uzman Psikolojik Danışman Ayşegül Anayurt, ‘‘stres’’ hakkında en çok merak edilen soruları Ticari Hayat Gazetesi okurları için cevapladı.
• Öncelikle stres nedir, hangi durumlarda ortaya çıkar?
Günümüzde, bireylerin aynı anda birçok alanla ilgilenme durumunda olması strese neden olmaktadır. Strese neden olan fiziksel faktörler; kalabalık ortamlar, aşırı sıcak veya soğuk havalar, trafik sorunları, uzun çalışma saatleri, tatil yapamama ve dinlenememe, hastalıklar, teknolojik aletlerin yoğun kullanımı, işsizlik, ekonomik sorunlar gibi durumlardan kaynaklanabilir. Strese yalnızca fiziksel faktörler değil, psikolojik ve sosyal sorunlar da neden olabilir. Yalnızlık, yakınlarının desteğinin olmaması, eşler arası sorunlar, çocuklarla ilgili sorunlar, boşanma süreci, aşırı mükemmeliyetçilik gibi durumlar da stresin psikolojik ve sosyal nedenlerini yaratmaktadır.
• Peki, stres insana psikolojik ve fiziksel olarak insanlarda değişimler yaratır mı?
Bireyler stres altında olduklarını; yorgunluk, uykusuzluk, yeme sorunları, baş ağrısı, keyifsizlik, hayattan zevk alamama, olduğundan daha sinirli ve panik bir ruh haline bürünme ve değersizlik hissi gibi belirtiler ile anlaşılabilmektedir. Ancak belirtiler ortaya çıktığında dikkat edilmesi gereken nokta; hangi durumlarda bu belirtilerin daha yoğun yaşandığıdır. Belirtilerin yoğun olarak ortaya çıktığı durumları keşfedebilen bireyler; yaşadıkları stres durumu ile başa çıkmada büyük bir adım atmaktadır.
• Kontrol edilemeyen stres günlük hayatımızda ve iş hayatımızda bize ne gibi sorunlar oluşturur?
Daha öncede belirttiğim gibi stres aslında hayatımızın her anında olabilir ve fiziksel ve psikolojik pek çok probleme neden olabilir. Uyku ve beslenme düzenini, sosyal ilişkilerimizi, iş yaşamımızı etkileyen stres; konsantre olma, işteki verimliliğin düşmesi, başarısızlık hissi gibi pek çok psikolojik ve duygusal soruna eşlik edebilir. Aynı zamanda yaşanılan stres durumunun bireyin aile yaşantısını etkilediği de görülmektedir. Örneğin yapılan araştırmalar; iş stresinin bireylerin ebeveynlik davranışlarını da etkilediğini göstermektedir. Yani aslında çalışma koşullarımız ve yaşadığımız stres durumunun anne ve baba olarak çocuğumuza olan yaklaşımımızı bile etkilediğini göstermektedir. Bu yüzden de aslında önemli olan stresle nasıl baş edeceğimizdir.
• Stresle başa çıkmanın yolları neler olabilir?
Stresle başa çıkma; fiziksel ve psikolojik sağlığın korunmasında ve etkili bir yaşamın sürdürülebilmesinde oldukça önemlidir. Stresin bireyler üzerindeki olumsuz psikolojik ve fiziksel faktörleri göz önüne alındığında, stresle başa çıkma becerilerinin kazandırılmasının önemi bir kez daha öne çıkmaktadır. Stresle başa çıkmak; stresin tümüyle ortadan kalkması anlamına gelmemelidir. Stresle başa çıkma; stresin neden olduğu ve bireyin yaşamını olumsuz etkileyen duygusal gerilimi azaltabilmek anlamına gelmelidir. Bunun olabilmesi için de öncelikle strese neden olan durumları bulmak ve bu durumlar üzerinde değişiklikler yapabilmek öncelikli adımlar olarak görülmektedir. Böylelikle birey zorluklar karşısında duygusal ve davranışsal tepkilerini güçlendirebilir. Stresle başa çıkabilmek için bazı bireysel yöntemler kullanılabilir. Örneğin; fiziksel egzersizler, meditasyon, nefes egzersizleri, sağlıklı beslenme, uyku düzeninden yararlanılabilir. Ayrıca sosyal destek sisteminden yararlanmak da bireyin stresle başa çıkması konusundaki psikolojik iyi oluşu için önemlidir. Sosyal destek sistemi ise; aile, akraba, iş arkadaşları gibi bireylerden oluşabilir. Ancak stresle başa çıkma konusunda zorlanan ve stresin kaynağına ulaşma konusunda zorluk çeken bireylerin psikolojik destek alması önerilmektedir.
• Sizce stres bireyin mi yoksa toplumun da bir sorunu mu?
Stres, bireyden kaynaklı olabildiği gibi toplumdan da kaynaklı olabilmektedir. Çünkü birey ve toplum iç içedir. Örneğin; ekonomik problemler, kültürel etmenler, hastalıklar, iş gücü gibi problemler toplumu kapsamakta ve bireyi etkilemektedir. Ancak stres ile başa çıkma konusunda öncelikle bireyi ele almamız önemlidir. Bireyin yaşayacağı bir değişim, farkındalık ve başa çıkma durumu toplumsal yapıdan da kaynaklı olan stresin üstesinden gelmesine yardımcı olacaktır.
• Türkiye’de yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgını sebebiyle pek çok insan evlerinde zaman geçiriyor, insanlar evlerinde stressiz nasıl zaman geçirebilir?
Öncelikle her gün bir önceki günün aynısı düşüncesi ile hareket etmek strese ve olumsuz duygulara neden olabilir. Bu yüzden günü yönetmek yani ev içinde geçirilen zamanı yönetmek ile başlanabilir. Çünkü stres faktörlerinden biri; zamanı yönetememektir. Bu yüzden ev içinde neler yapabileceğinizi planlayabilir ve ev rutini oluşturabilirsiniz. Örneğin; ev yaşantısını planlamakla başlanılabilir. Bunun için; alışverişe çıkılacak günün belirlenmesi, yemek saatleri, etkinlik ve aktivite zamanları ve uyku düzeninin belirlenmesi önemlidir. Çünkü uyku saatlerinin düzensiz olması olumsuz bir ruh haline neden olabilir. Yapılan araştırmalar fiziksel egzersizlerin stresle başa çıkma konusunda önemli bir rol oynadığını göstermektedir.
Meditasyon, yoga gibi bireyin ilgisini çekebilecek basit egzersizler yapılabilir !
Örneğin yeni bir hobiye başlanması, meditasyon, yoga gibi ilginizi çekebilecek konularda video izlenmesi ve evde basitçe yapılacak egzersizlerle bir rutin oluşturabilirsiniz. Bunlarla birlikte sosyalliğinizi sürdürmeye devam edebilirsiniz. Diğerleriyle sanal olarak etkileşimde kalmayı sürdürmek yalnız olmadığınızı hissetmenizi sağlayacaktır. Bu süreci aslında kendimizi tanımak ve keşfetmek süreci olarak da görmeliyiz. Belki de uzun zamandır kendimizi durup gözlemleme imkânımız olmamıştı. Bu yüzden de duygularımızın farkına varma, geliştirmek istediğimiz yönleri keşfetme ve harekete geçme zamanı olarak da görebiliriz.
• Son olarak, başarılı bir yaşam için herkese bir mesaj verebilir misiniz?
Başarılı bir yaşam önce kişinin kendini sevmesi ve değer vermesi ile başlar. Osho, ‘’Sen dünyasın; o yüzden sen değişirsen dünya değişir.’’ diyerek, değişimin önce kendimizde başladığını vurgular. Bu yüzden başarılı, huzurlu ve iyi bir yaşam istiyorsak önce kendimizi tanımalıyız.